30 χρόνια: πρώτα φωτιά μετά... βίλες

Της ΜΑΡΙΑΣ ΜΥΣΤΑΚΙΔΟΥ

Τα μελτέμια του καλοκαιριού, οι ισχυροί άνεμοι που φυσούν μανιασμένα, σε συνδυασμό με τις καλοκαιρινές υψηλές θερμοκρασίες, είναι, χρόνια τώρα, το καλύτερο προσάναμμα των καταστροφικών πυρκαγιών που κατακαίνε την Αττική, μετατρέποντας τα ελάχιστα δάση σε νεκρές ζώνες. Τα στρέμματα πρασίνου και βλάστησης που έχουν καεί στην Αττική τα τελευταία 20-25 χρόνια ξεπερνούν τα 300.000!

Για να είμαστε πιο σωστοί, ωστόσο, δεν χρειάστηκαν τόσα χρόνια για να φτάσουμε την Αττική στην τσιμεντένια παρακμή που παρουσιάζει σήμερα. Χρειάστηκαν μόνο 3-4 μεγάλες φωτιές, η μία πίσω από την άλλη, για να αφανίσουν σημαντικότατες εκτάσεις πρασίνου και να δώσουν τη σκυτάλη στην τρελή οικοδόμηση των προαστίων της Αθήνας. Δασολόγοι και ειδικοί κάνουν λόγο για «φιλέτα» που εσκεμμένα φαγώθηκαν προκειμένου να γίνουν κατοικίες των πλουσίων και εχόντων (και προκειμένου φυσικά να κάνουν το χρήμα να «κυκλοφορεί» μεταξύ αυτών που καρπώθηκαν από τις πύρινες καταστροφές). Τα τελευταία 10-15 χρόνια προστέθηκαν στο σχέδιο νόμου περισσότερα από 100.000 στρέμματα. Για να μη μιλήσουμε για τη νομιμοποίηση αυθαιρέτων που χτίστηκαν στα καμένα. Και δεν χρειάζεται να τονίσουμε ότι οι τιμές της γης σε Διόνυσο, Εκάλη, Πεντέλη και τα γύρω βόρεια προάστια είναι αστρονομικές. Σύμφωνα με ειδικούς μάλιστα, τα περισσότερα σπίτια στις περιοχές αυτές χτίστηκαν μετά τις πρώτες πυρκαγιές, στα μέσα δηλαδή και τα τέλη της δεκαετίας του 1980. Σε κάθε περίπτωση, ένα είναι σίγουρο. Οτι το πράσινο δεν είναι ούτε αιώνιο ούτε αέναο ούτε θα υπάρχει από μόνο του όσο φροντίζουμε επιμελώς να το καταστρέφουμε. Γιατί τελικά σε κάθε πυρκαγιά, όσο και αν μας αρέσει να ρίχνουμε ευθύνες δεξιά και αριστερά για το αποτέλεσμα, είναι καιρός να αναλογιστούμε τις δικές μας ευθύνες.

Οι μεγάλες πυρκαγιές που κατέκαψαν την Αττική από το 1981.

1981 - Κοκκιναράς Κηφισιάς
Το 1981 τεράστια πυρκαγιά κατέκαψε το δάσος Κοκκιναρά Κηφισιάς. Από τη φωτιά έγιναν στάχτη περισσότερα από 6.000 στρέμματα πρασίνου. Κάηκε ολοσχερώς η βόρεια πλευρά της Πεντέλης και στη συνέχεια οι φλόγες ανέβηκαν και έγλειψαν μεγάλη έκταση του βουνού, μετατρέποντας την περιοχή σε κρανίου τόπο. Το μέτωπο πέρασε το Μαρούσι και έφτασε μέχρι το κτήμα Συγγρού. Τελικά η φωτιά σταμάτησε λίγο έξω από την Κηφισιά. Τα δημοσιεύματα της εποχής κάνουν λόγο για ένα τεράστιο μαύρο σύννεφο που κάλυψε την Κηφισιά και το Μαρούσι και κατευθυνόταν προς Αθήνα. Την ημέρα εκείνη έπνεαν δυνατοί άνεμοι και ορισμένοι αυτόπτες έλεγαν ότι η φωτιά ξεκίνησε από στύλο της ΔΕΗ και εξαπλώθηκε εξαιτίας των ανέμων. Η πυρκαγιά μαινόταν ολόκληρη τη μέρα και η Αττική είχε κηρυχθεί σε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης, καθώς συνεχώς άναβαν καινούργιες εστίες δημιουργώντας πύρινους κλοιούς στα βόρεια προάστια. Σύμφωνα με τον τότε απολογισμό, περίπου 30 άτομα τραυματίστηκαν, δύο πέθαναν από καρδιακή προσβολή και τα περισσότερα από 3.000 παιδιά που φιλοξενούνταν σε κατασκηνώσεις της περιοχής και στο ΠΙΚΠΑ Πεντέλης κινδύνευσαν. Από υλικής πλευράς, δεκάδες σπίτια κάηκαν. Και φυσικά κανείς δεν μπορούσε να πει με βεβαιότητα αν οι φωτιές ήταν αποτέλεσμα εγκληματικής ενέργειας ή αν ξεκίνησαν από τυχαίο περιστατικό.

1982 - Διόνυσος
Ενα χρόνο μετά, και μετά τις απόπειρες αναδάσωσης της περιοχής, το καταστροφικό έργο συνεχίστηκε. Επίκεντρο αυτή τη φορά ήταν ο Διόνυσος. Από εκεί ξεκίνησαν οι φωτιές που γρήγορα επεκτάθηκαν και στην Πεντέλη, την Εκάλη, το Πικέρμι, τον Γέρακα και τον Μαραθώνα. Εκτιμάται ότι στις πυρκαγιές αυτές καταστράφηκαν συνολικά περισσότερα από 25.000 στρέμματα πρασίνου! Στον Γέρακα δύο άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους και βρέθηκαν καμένοι όταν έσβησαν και οι τελευταίες φλόγες. Και πάλι δεν μάθαμε πώς ξεκίνησαν οι φωτιές. Διότι κανείς από τον κρατικό μηχανισμό δεν μπορούσε να πει με βεβαιότητα αν επρόκειτο για εμπρησμό ή αν η πυρκαγιά ξεκίνησε κατά λάθος...

1986 - Βαρυμπόμπη
Περισσότερα από 40.000 στρέμματα έγιναν στάχτη στη Βαρυμπόμπη. Την ίδια χρονιά μεγάλη πυρκαγιά έπληξε και το Πεντελικό. Σε μία από τις φωτιές κινδύνεψαν το Μοναστήρι της Πεντέλης, ορισμένα σπίτια της περιοχής και το Αστεροσκοπείο. Οι πνεύμονες πρασίνου της Αττικής καταστρέφονται με τρόπο μεθοδικό και συνοπτικό. Για έναν περίεργο λόγο, μοιάζουμε όλοι να έχουμε τη βεβαιότητα ότι το πράσινο δεν θα μας λείψει ποτέ. Μικρή υποσημείωση: αρκετές από τις εκτάσεις που κάηκαν στην Αττική στις μεγάλες πυρκαγιές των περασμένων χρόνων έχουν ήδη χτιστεί...

1992 - Αυλώνας
Η πυρκαγιά ξεκίνησε από τον σκουπιδότοπο του Αυλώνα. Οι φλόγες θέριεψαν από τα σκουπίδια και τον άνεμο, και εξαπλώθηκαν με ταχύτητα-αστραπή στην περιοχή. Φωτιές κατακαίνε και τη Μαλακάσα, τα Κιούρκα, περιοχές κοντά στη λίμνη του Μαραθώνα, το Καπανδρίτι, το Γραμματικό, τον Κάλαμο, και τον Ωρωπό. Υπολογίζεται ότι τη χρονιά αυτή έγιναν στάχτη περισσότερα από 55.000 στρέμματα. Στις φλόγες παραδόθηκαν ακόμα δεκάδες σπίτια και πολλά ζώα.

1993 - Αγιος Στέφανος
Ενα στρατιωτικό ελικόπτερο που κατέπεσε ήταν η αιτία της πυρκαγιάς που κατέκαψε χιλιάδες στρέμματα. Η φωτιά ξεκίνησε από τον Αγιο Στέφανο, αλλά πολύ γρήγορα λαμπάδιασαν ακόμα το Σούνιο, ο Μαραθώνας, η Σταμάτα, ο Διόνυσος, η Μάνδρα Αττικής και η Παλλήνη. Το 1993 όμως ήταν χρονιά πλούσια σε πυρκαγιές. Λίγους μήνες μετά τις πρώτες φωτιές, η Αττική είχε να αντιμετωπίσει και δεύτερο γύρο καταστροφής. Πυρκαγιές κατέκαψαν την παλαιά Πεντέλη, το Ντράφι και την Παλλήνη. Το 1993 υπολογίζεται ότι καταστράφηκαν περισσότερα από 11.000 στρέμματα.

1995 - Πεντέλη
Από τις πλέον καταστροφικές φωτιές που κατέκαψαν την Αττική ήταν αυτές του Ιουλίου του 1995. Οι φλόγες ξεκίνησαν από χωράφι κοντά στον Αγιο Πέτρο, το οποίο ήταν πολύ κοντά σε γραμμή υψηλής τάσης της ΔΕΗ. Και φυσικά την ημέρα που ξεκίνησε η πυρκαγιά, στην περιοχή έπνεαν εντονότατοι άνεμοι. Πικέρμι, Παλλήνη, Ντράφι, Ανθούσα και Πεντέλη παραδόθηκαν σχεδόν αμέσως στις φλόγες. Ολοσχερώς κάηκε το δάσος της Ραπεντώσας από τον Αγιο Πέτρο ώς το Γερμανικό Νεκροταφείο. Επί τρεις ολόκληρες ημέρες η Πεντέλη καιγόταν. Το μόνο που έμεινε όταν οι φλόγες κατέφαγαν τα πάντα στο πέρασμά τους ήταν στάχτες, αποκαΐδια και απόγνωση. Συντηρητικοί απολογισμοί έκαναν τότε λόγο για περισσότερα από 150 σπίτια καμένα, ενώ έγιναν στάχτη πάνω από 100.000 στρέμματα δάσους. Η πύρινη καταστροφή έφτασε στο Ντράφι, την Καλλιτεχνούπολη και τον Νέο Βουτζά. Την ίδια περίοδο κάηκαν και 9.000 στρέμματα στον Ωρωπό. Καταστροφικές πυρκαγιές ξέσπασαν και στο Σχηματάρι και τα Βίλια.

1998 - Πεντέλη πάλι
Οσες προσπάθειες αναδάσωσης έγιναν μετά τις πυρκαγιές του 1995 στην Πεντέλη και τις γύρω περιοχές... κατακάηκαν λίγα χρόνια αργότερα. Καινούργιες φωτιές, με πολλά μέτωπα, που ξεκίνησαν από τον Νέο Βουτζά και από την Ανθούσα συνέχισαν να καίνε τα παλιά καμένα και ό,τι είχε ξεκινήσει δειλά να φυτρώνει. Και πάλι οι δυνατοί άνεμοι έκαναν τις φωτιές ιδιαίτερα δυνατές και ολοκληρωτικά καταστροφικές. Αυτή τη φορά οι καταστροφές δεν αφορούσαν σπίτια, αλλά εκτάσεις πυκνού πευκοδάσους. Οσες περιοχές δηλαδή την είχαν «γλιτώσει» το 1995. Τον Αύγουστο του 1995, η δυτική Πεντέλη είχε κατακαεί για ακόμα μια φορά. Συνολικά υπολογίζεται ότι έγιναν στάχτη περί τα 75.000 στρέμματα.

2000 - και πάλι Πεντέλη
Ιδιαίτερη προτίμηση φαίνεται πως έχουν οι πυρκαγιές στην πολύπαθη Πεντέλη, αφού για μια ολόκληρη νύχτα του Αυγούστου κατακάηκε ό,τι είχε ξεμείνει από τις προηγούμενες φωτιές. Η πυρκαγιά αυτή τη φορά τέθηκε υπό έλεγχο σχετικά γρήγορα, αλλά είχε προλάβει να καταστρέψει όλα όσα ο μηχανισμός της φυσικής αναδάσωσης δημιουργούσε την περασμένη διετία. Εκτός από τη χαμηλή βλάστηση που κατακάηκε, έγιναν στάχτη και αρκετά υπεραιωνόβια πεύκα που είχαν ξεφύγει από την καταστροφική λαίλαπα των προηγούμενων πυρκαγιών.

2005 - Ραφήνα, Καλλιτεχνούπολη, Ν. Βουτζάς
Οι πρώτες φλόγες ξεκίνησαν από τη Ραφήνα, αλλά γρήγορα άρχισαν να εμφανίζονται παράλληλα μέτωπα σε διάφορες περιοχές της Αττικής. Η Αγ. Τριάδα και η Αγ. Κυριακή τυλίχτηκαν σχεδόν αμέσως στις φλόγες, ενώ λίγο αργότερα παραδόθηκαν στον πύρινο εφιάλτη ο Νέος Βουτζάς και η Καλλιτεχνούπολη. Στον Ν. Βουτζά η πυρκαγιά απείλησε σπίτια και η Καλλιτεχνούπολη χρειάστηκε να εκκενωθεί. Ακόμα εκκενώθηκαν κατασκηνώσεις, το Νοσοκομείο Παίδων Πεντέλης και αναφέρθηκαν προβλήματα στο αεροδρόμιο «Ελ. Βενιζέλος». Μετά τη γενικευμένη κατακραυγή των πολιτών, που ίσως άρχισαν να συνειδητοποιούν ότι το πράσινο δεν θα υπάρχει αέναα, και ύστερα από συγκεκριμένες μαρτυρίες, έγινε σαφής λόγος για έργο εμπρηστών. Οι καμένες εκτάσεις, εκτάσεις που ξεπερνούν τα 10.000 στρέμματα, κηρύχθηκαν άμεσα αναδασωτέες και επικηρύχθηκαν οι δράστες.

2007 - Πάρνηθα
Από τις φλόγες πυρκαγιών καταστρέφονται ολοσχερώς περισσότερα από 50.000 στρέμματα στην Πάρνηθα, ενώ κατακάηκε μεγάλο μέρος του Εθνικού Δρυμού. Από τα καμένα στρέμματα, περίπου τα μισά ήταν παρθένο ελατόδασος. Την ίδια χρονιά ξανακαίγεται και η Πεντέλη. Περισσότερα από 10.000 στρέμματα έγιναν και πάλι στάχτη οριστικοποιώντας πια τη δυσοίωνη βεβαιότητα ότι η περιοχή πολύ δύσκολα να ανακάμψει και πάλι. Ειδικά για την Πάρνηθα, περιβαλλοντικές οργανώσεις, όπως η WWF, έκαναν λόγο για ολοκληρωτική απανθράκωση της βλάστησης, ενώ τονίστηκαν τόσο οι άμεσες όσο και οι έμμεσες απώλειες και στην πανίδα και στη χλωρίδα της περιοχής. (Αξίζει να διαβάσετε τη μελέτη που εκπονήθηκε για τη φωτιά του 2007 στο



http://politics.wwf.gr/images/stories//fireparnisreport2007_14.pdf )



http://www.enet.gr/?i=news.el.ellada&id=75625



«Προφανώς ο κύριος Μαρκογιαννάκης βλέπει το δελτίο της... Πετρούλας»

Μια επίκαιρη συνέντευξη αξιωματικού της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας που εξηγεί τα πάντα για την νέα καταστροφή της Αττικής: από τις αιτίες των πυρκαγιών και την έλλειψη κεντρικού σχεδιασμού έως την ασύμμετρη ανικανότητα της κυβέρνησης.

Ο κ. Νίκος Χανιάς, διοικητής της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας Ζακύνθου μιλάει στην εφημερίδα τα "Νέα" και τον Στέλιο Βραδέλη με αφορμή τις πυρκαγιές στην Ζάκυνθο και αναφέρεται μεταξύ των άλλων στις δηλώσεις Μαρκογιαννάκη στις αρχές του καλοκαιριού. Υπενθυμίζεται ότι ο αναπληρωτής υπουργός Δημόσιας Τάξης είχε τότε δηλώσει ότι λόγω των βροχών δεν είχε ακόμη νοικιάσει τα ελικόπτερα που χρειάζονταν για την δασοπροστασία.

Η συνέντευξη δημοσιεύθηκε την Τετάρτη 29 Ιουλίου 2009 αλλά οι κριτικές παρατηρήσεις του κ. Χανιά είναι σήμερα ιδιαίτερα επίκαιρες.

Φωτιές στη Ζάκυνθο...
Υπάρχει οργανωμένο σχέδιο εμπρηστών στο νησί.

Γιατί;
Η βασικότερη αιτία είναι το θολό ιδιοκτησιακό καθεστώς.

Ποιος έχει αναλάβει τις έρευνες για τους εμπρηστές;

Εκτός από την Πυροσβεστική, στις έρευνες συμμετέχουν η ΕΥΠ και η κρατική Ασφάλεια.

Διδαχθήκαμε κάτι από το εφιαλτικό 2007;

Οι 80 νεκροί, τα 2.700.000 στρέμματα καμένης γης, τα 301.320 στρέμματα αποτεφρωμένων περιοχών Νatura, η Αρχαία Ολυμπία, ο Καϊάφας, οι κατεστραμμένες περιουσίες και οι ανυπολόγιστες επιπτώσεις στο περιβάλλον ξεχάστηκαν γρήγορα.

Τι θα έπρεπε να γίνει μετά το 2007;

Λείπει ένα κεντρικό σύστημα ολοκληρωμένης αντιμετώπισης- διαχείρισης καταστροφών «Ιntegrated Εmergency Μanagement System- ΙΕΜS», το οποίο θα επιτρέπει την άμεση λήψη αποφάσεων, θα συντονίζει τους εμπλεκόμενους φορείς, θα αποτρέπει συμπεριφορές πανικού και επικάλυψη αρμοδιοτήτων και θα αποκαθιστά τους πυροπαθείς και το περιβάλλον.

Ποιες οι επιπτώσεις στο περιβάλλον από τις πυρκαγιές;

Δυσμενείς κλιματικές αλλαγές, διάβρωση εδαφών, μονοξείδιο και διοξείδιο του άνθρακα, οξείδια θείου και αζώτου, βαρέα μέταλλα και διοξίνες είναι τα κύρια «δώρα» των δασικών πυρκαγιών. Ενδεικτικά από τα 1.472.000 καμένα στρέμματα δάσους στην Εύβοια και την Πελοπόννησο το 2007 δεν απορροφώνται πλέον και επιβαρύνουν την ατμόσφαιρα 17.189.709 τόνοι CΟ2, βασικού υπευθύνου του φαινόμενου του θερμοκηπίου.

Οι αιτίες των δασικών πυρκαγιών;

Σε ποσοστό άνω του 95% τα αίτια είναι ανθρωπογενή. Εμπρησμοί από πρόθεση ή από αμέλεια.

Υπεύθυνοι...
Ακραία καιρικά φαινόμενα, ασύμμετρη ανικανότητα. Η προστασία του εθνικού φυσικού μας πλούτου ελλείψει πολιτικής βούλησης δεν έχει ιεραρχηθεί ως εθνικό θέμα μείζονος σημασίας για όλους μας.

Η απουσία των ελικοπτέρων στις πρώτες φετινές φωτιές οφείλεται στο γεγονός ότι... έβρεχε;

Η οικονομική αφερεγγυότητα και οι οφειλές του Δημοσίου προς τις προμηθεύτριες εταιρείες ήταν η αιτία της καθυστερημένης μίσθωσης των ελικοπτέρων. Προφανώς ο κ. Μαρκογιαννάκης παρακολουθεί το δελτίο καιρού της... Πετρούλας.

Πυροσβέστης...
Τρόπος ζωής, περίσσευμα ψυχής, αλτρουισμός και υπέρβαση βιολογικών ορίων.

Συμβασιούχος πυροσβέστης...
Συμπληρώνει τη στρατιά των εγκλωβισμένων- εξαπατηθέντων συμβασιούχων του Δημοσίου, 5.500 φθηνοί εργάτες πρώτης γραμμής, με πολλά θύματα, δεύτερης ταχύτητας όμως σε ό,τι αφορά τα εργασιακά, ασφαλιστικά, οικονομικά δικαιώματα.

Εθελοντής πυροσβέστης...
Τιμητική και άμισθη ιδιότητα. Δεν υπάρχει στη χώρα μας κίνημα εθελοντών, με φανερές επιπτώσεις στη δασοπροστασία και σε άλλους τομείς.

Πρόληψη...
Σχεδόν ανύπαρκτη, παρ΄ ότι λειτουργεί απολύτως συμπληρωματικά με την καταστολή. Απροστάτευτα τα δασικά οικοσυστήματα της χώρας. Η κυβέρνηση έχει αντιστρέψει το δόγμα και επιλέγει το «θεραπεύειν αντί του προλαμβάνειν».

Δασικές Υπηρεσίες...
Υποστελεχωμένες, χωρίς πόρους και μέσα, δεν εκπονούν ούτε υλοποιούν μελέτες έργων βελτίωσης των υποδομών πυρασφάλειας στα δάση (αντιπυρικές ζώνες, καθαρισμοί, συντήρηση δασικού οδικού δικτύου, δεξαμενές κ.λπ.).

Σχέσεις Πυροσβεστικής Υπηρεσίας- Δασικής Υπηρεσίας...

Κάκιστες, κινούνται σχεδόν ανταγωνιστικά εις βάρος της δασοπροστασίας, λειτουργούν ως δίπολο και όχι ως δίδυμο. Το δάσος χρειάζεται και τον δασολόγο και τον πυροσβέστη.

Σχεδιασμός αντιμετώπισης δασικών πυρκαγιών...

Επιδερμικός και αποδεδειγμένα αναποτελεσματικός. Οι μόνοι που διαθέτουν σχέδιο κάθε χρόνο και το εφαρμόζουν κατά γράμμα είναι, δυστυχώς, οι εμπρηστές.

Πυρκαγιές περιαστικών δασών...

Η έλλειψη πολιτικής γης (Δασολόγιο, Κτηματολόγιο, χρήσεις γης) και η κρατική αδιαφορία ευθύνονται αποκλειστικά για την εξαφάνιση και των τελευταίων πράσινων πνευμόνων γύρω από τα μεγάλα αστικά κέντρα. Η αναλογία κατοίκου ανά τ.μ. πρασίνου, για τους Αθηναίους, είναι η χειρότερη στην Ευρώπη. Τα κάρβουνα του Υμηττού και της Πεντέλης γίνονται για κάποιους χρυσάφι.

Καταστολή- προβλήματα μηχανισμού...

Ο ηρωισμός των πυροσβεστών δεν αρκεί να καλύψει τις 3.129 κενές οργανικές θέσεις, την αναξιοκρατία και αδιαφάνεια στις κρίσεις, προαγωγές, προσλήψεις, ούτε τον συνεχιζόμενο πόλεμο αλληλοεξόντωσης των γαλάζιων παρεών (φουρλικών- κοηκών).

Ποια η κατάσταση των πυροσβεστικών μέσων;

Με πολλά προβλήματα (ελαστικά, σύστημα πέδησης, βλάβες) ο συνολικός στόλος των 1.602 πυροσβεστικών οχημάτων, αλλά και ελλείψεις σε σωλήνες και ατομικό εξοπλισμό.

Τα πυροσβεστικά αεροπλάνα...
Τα 13 από τα 21 Καναντέρ (ο τύπος CL-215) είναι γερασμένα.